Minister Dijkgraaf van Onderwijs schetste maandag in zijn ogen een probleem: in het studiejaar 2021-2022 waren er ruim 30.000 nieuwe voortijdige schoolverlaters, het hoogste aantal in tien jaar tijd. Het gaat vrijwel uitsluitend om mbo’ers die - mede door de coronacrisis - geen zin meer hadden in hun opleiding of die, doordat de economie draait als een tierelier, worden weggekaapt van vooral technische en zorggerelateerde opleidingen.

Want zeker in deze tijd van inflatie en hoge rekeningen is het voor veel jongeren hartstikke aantrekkelijk om te gaan werken en gelijk een salaris van een paar duizend euro per maand te pakken, blijkt uit een rondgang langs scholen, gemeenten en studenten. Niks mis mee, zou je op het eerste gezicht zeggen. De jongere komt vooruit in de maatschappij en het bedrijf dat hem aanneemt, kan zelf iemand kneden tot gespecialiseerd vakman.

Beren op de weg

Desondanks zien experts in onderwijsland, de politiek en zelfs de werkgevers beren op de weg door dit kortetermijndenken. De minister noemt het ‘eeuwig zonde’ om te zien dat jongeren om uiteenlopende redenen ervoor kiezen niet door te gaan met hun opleiding. ,,Uiteindelijk geeft een opleiding of startkwalificatie (een diploma waarmee een jongere onder de achttien de arbeidsmarkt op kan, red.) houvast in het leven.’’

Doekle Terpstra is voorzitter van Techniek Nederland, een sector die een schreeuwend tekort heeft aan vakmensen. Toch zegt ook hij: ,,Je moet zogeheten ‘groenpluk’ altijd zien te voorkomen. Bij sommige werkgevers is de verleiding groot om tegen een goed bevallende stagiair te zeggen: ‘Kom bij mij in dienst en dat diploma komt nog wel een keer.’ Maar het bedrijfsleven heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid om jongeren in het beroepsonderwijs de samenleving in te gidsen en ondernemers in de technieksector pakken die ook.’’

Daar komt nog bij dat het ontbreken van dat papiertje op een gegeven moment tegen iemand kan gaan werken, als de arbeidsmarkt verandert. ,,Je opleiding niet afronden, maakt je kwetsbaar’’, zegt voorzitter Adnan Tekin van de MBO Raad. Het zijn vaak werknemers zonder diploma’s die als eersten worden ontslagen als het economisch slechter gaat. ,,En dan weer ‘aan de bak’ komen is zonder afgeronde opleiding erg lastig’’, aldus Tekin. ,,Ook is een diploma belangrijk als basis om tijdens je loopbaan bij te kunnen leren, of je te kunnen laten omscholen.’’
 

Niet alleen het geld telt

Het voortijdig inruilen van een mbo-opleiding voor een baan heeft ook een praktische reden, die niet alleen met geld te maken heeft: veel jongeren op dit niveau leren beter in de praktijk dan op school. Ook die jongeren moeten de ruimte krijgen, vindt Terpstra (Techniek Nederland). ,,Er is een te grote fixatie op het behalen van dat diploma. Ik vind het veel interessanter om na te denken over onderwijs waarbij zijinstromers certificaten stapelen. Gelukkig proef ik bij steeds meer bedrijven de bereidheid om technische vakmensen mee te nemen in een levenslang ontwikkeltraject, mét een langjarige baangarantie.’’

Kamerlid Zohair El Yassini (VVD) heeft de minister afgelopen jaar al opgeroepen met een aanvalsplan te komen om de toename van voortijdig schoolverlaters in het mbo te stoppen. Hij noemt het ‘een valse start’ als mbo’ers zich zonder afgeronde opleiding ‘al laten verleiden tot een baan’. El Yassini pleit ervoor dat werklustige jongeren de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL-route) op het mbo gaan volgen. Zo kunnen ze aan de bak en verdienen ze geld. Ook wil de liberaal dat studies met weinig arbeidsmarktperspectief verantwoord worden afgebouwd. Dus: geef jongeren met een drang om te werken die kans, maar hou ze er ook bij op een opleiding. Is dit de oplossing? Voorzitter Jelmer Becker van de Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB MBO) waarschuwt wel dat het gaat over een groep kwetsbare jongeren, die je niet zomaar los kunt laten. ,,Veel van hen worden door meerdere oorzaken gedwongen om te stoppen en geld te verdienen. Geef ze al vanaf het middelbaar onderwijs dus goede begeleiding mee, scholen hebben die plicht, en hou dat vol op de mbo-opleiding. Zodat ze zich net zoveel waard voelen als iedere andere student.’’

Bron: AD 4 april 2023