Praktijkvoorbeelden LOB

De Netwerkplaats in de Achterhoek is een verbinder tussen LOB-vragen en de arbeidsmarkt.

 

Heb je een loopbaan- of een leervraag, dan brengen de mensen van de Netwerkplaats je in contact met iemand in de regio die je verder kan helpen. Sander Berendsen, Marij Striekwold en Jorik te Kaat vertellen hoe dat in zijn werk gaat.

 

Zelf vliegen met een drone? En dan aan alle vijftien directeuren van scholengroep Paraat scholen uitleggen hoe Artificiële Intelligentie werkt? De leerlingen konden het bijna niet geloven. ‘Gaan we dat écht doen?’ vroegen ze. ‘Ja, dat gaan we echt doen’, zei hun leerkracht, Jorik te Kaat. “Je mag echt vliegen met een drone, en je mag écht aan alle directeuren uitleggen hoe AI werkt.” Hij zag hoe de wereld voor zijn leerlingen geopend werd, en hoe enthousiast ze daarvan werden. Jorik te Kaat (Paraat scholen) vormt samen met Sander Berendsen (docent-onderzoeker op het Graafschap College en lerarenopleider bij de HAN) en Marij Striekwold (projectleider vanuit de HAN) de Netwerkplaats. Hun doel is loopbaanvragen en de arbeidsmarkt in de regio Achterhoek bij elkaar te brengen.

Hoe het werkt: leerlingen, studenten of bedrijven komen met een vraag, Sander, Marij en Jorik gaan binnen het netwerk op zoek naar mogelijkheden om de vragen of wensen te beantwoorden. Daarbij vallen vanzelf de traditionele scheidslijnen binnen het onderwijs weg. Zo kwam een hbo-docent marketinglessen geven aan de leerlingen van groep 7 en 8 van de Paraat-scholen, toen die met een project over een duurzame markt bezig waren. En omgekeerd bracht Marij vanuit de HAN een aantal studenten die moeite hadden met spelling in contact met Paraat scholen voor bijspijkerlessen grammatica.

 

De Netwerkplaats heeft geen vaste standplaats: de gehele Achterhoek is het klaslokaal. In een serre van innovatiecentrum CIVON in Ulft hebben Jorik, Marij en Sander een paar grote Netwerkplaats-doeken uitgelegd om hun methodiek uit te leggen. Sander: “We beginnen altijd met een leervraag. Daarover gaan we in gesprek, aan de hand van drie kernvragen van LOB: Wat doe je goed, wat doe je graag en waar wil je moeite voor doen? We zoeken ook naar betekenisvolle eerder opgedane ervaringen, zowel positieve als negatieve. Op basis daarvan kun je concrete plannen maken, doelen stellen en natuurlijk ook keuzes maken. Uiteindelijk verbinden we die loopbaanvraag met ons netwerk in de Achterhoek.”

 

Jullie richten je vooral op jongeren van 10 tot 30 jaar. Vanwaar die afbakening?

Sander: “Dan hebben we een doorlopende leerlijn gedurende de hele schoolperiode, van leerlingen in het basisonderwijs tot en met starters op de arbeidsmarkt. We richten ons in de eerste plaats op jongeren die creatief en ondernemend zijn. Voor hen brengen we onderwijs en bedrijfsleven samen in een nieuwe leeromgeving, die zich aanpast aan wat zíj willen leren, in plaats van dat ze moeten leren vanuit een bestaande lesmethode. Die leeromgeving kan dus overal zijn. In het po, vo, mbo, hbo, wo, maar ook in de innovatiecentra of bij bedrijven in de regio.”
Jorik: “Tegelijkertijd is die aanpak denk ik geschikt voor nog veel meer leerlingen dan alleen die eerste doelgroep, op het moment dat ze ermee in aanraking komen.”

 

Hebben jullie nog meer voorbeelden van hoe dat in de praktijk werkt?

Jorik: “Voor leerlingen van Paraatscholen ontwikkelden we ‘De Kansenpakkerij’. Als een kind bijvoorbeeld een boek wil schrijven, ontwerpen we daar een leeromgeving bij: we kijken samen wat er nodig is en zoeken mensen die bij het project kunnen aansluiten. We vragen er bijvoorbeeld voor de tekst een havist bij die ook een boek wil schrijven, en voor de illustraties een een mbo- of hbo-student.”
Marij: “Voor studenten van mbo, hbo en wo ontwerpen we onder meer inspiratiesessies. Via hun stagebedrijf kunnen stagiairs die geïnteresseerd zijn in innovatie, ondernemerschap en persoonlijke ontwikkeling terechtkomen bij de Netwerkplaats. Het inspiratieprogramma dat ze dan volgen, wordt aangepast aan hun individuele loopbaanwensen en -vragen. ”Sander: “Wil je bijvoorbeeld gaan leidinggeven, dan brengen we je in contact met de CEO van een bedrijf met wie je een dag kunt meelopen.”

 

Marij, jij bent binnen de Netwerkplaats ook de verbinder met het MKB. Hoe staan ondernemers hiertegenover?

Marij: “Die zijn hier blij mee. De Achterhoek heeft een grote maakindustrie. Ondernemers zijn continu bezig met innovatie, ook om hun concurrentiepositie te behouden. Ze zijn daarom op zoek naar ondernemende jonge werknemers, maar binnen het huidige onderwijs komen ondernemerschap en innovatie vaak nog onvoldoende aan bod. We zijn als Netwerkplaats eigenlijk de afdeling Research & Development van het beroepsonderwijs. Bovendien kunnen de ondernemers in onze projecten aan studenten laten zien hoeveel kansen er zijn in de regio, en op die manier misschien voorkomen dat jongeren na hun studie wegtrekken.”

Nog even over die vraaggestuurde aanpak: dat zal voor veel leerlingen en docenten even wennen zijn.

Sander: “We bouwen met onze projecten en programma’s in feite aan curricula die meebewegen met de beroepspraktijk. Dat vraagt om een ander ontwerp, zodat je aan kunt sluiten bij de wensen en behoeften van studenten. Dat is vaak best ingewikkeld voor docenten die gewend zijn om les te geven vanuit een klaslokaal en met de lesmethode als leidraad. Ik heb op de lerarenopleiding wel eens een student die bijvoorbeeld zegt ‘Ik word vakdocent Nederlands en ik wil gewoon kennis overdragen.’ Dat is ook prima. Het is en-en.”” Marij: “Er zijn ook docenten die deze werkwijze heel tof vinden en de loopbaangerichte elementen en het starten vanuit de beroepspraktijk interessant vinden.” Sander: “Jonge kinderen tussen vier en acht zijn ons grote voorbeeld. Kijk hoe jonge kinderen leren: ze zijn nieuwsgierig, laten zich verwonderen en gaan op onderzoek uit.”
Jorik: “Tegelijkertijd is het voor de wat oudere kinderen op mijn basisscholen soms óók lastig. Ik stel mijn leerlingen van groep 6 en 7 wel eens de vraag: ‘Als je alles zou mogen doen, wat zou je dan zelf willen leren?’ Die vraag overdondert ze best wel. Het is een andere manier van leren waar leerlingen geleidelijk aan moeten wennen. De bedoeling is dat docenten ook meer oog gaan krijgen voor vragen die leerlingen hebben, zodat ze hen met ons in contact kunnen brengen. Ik merk trouwens dat veel jonge leerkrachten leergierig en enthousiast zijn, die zien kansen voor hun leerlingen om op een andere manier te leren. Maar er zijn er ook die zeggen: ‘Hartstikke leuk Jorik, maar doe jíj het maar!’”

 

Een kritiekpunt kan zijn dat het klinkt als ‘vrijheid blijheid’. Je hebt toch ook je lesdoelen te halen?

Sander: “‘Vrijheid blijheid’ is een misvatting, we maken juist altijd heel nadrukkelijk verbindingen met het kwalificatiedossier, de doelen en de eindtermen. Alleen beginnen wij aan de andere kant. Het reguliere onderwijs start bij het kwalificatiedossier, wij starten bij de vraag of het verhaal van de student of de deelnemer, of bij een vraag vanuit de beroepspraktijk.”
Jorik: “Het project ‘Magische media’ voor groep 6, 7 en 8 vind ik een mooi voorbeeld. Groepjes leerlingen kregen een tijdslot in een live stream, dat ze zelf mochten vullen. Ze bedachten van alles: een quiz, een sportuitzending, presentaties over hobby’s. De weken vóór de live stream kwamen er experts en ervaringsdeskundigen uit de regio op school om lessen en workshops te geven over hoe je moet presenteren, over stemgebruik, hoe je een powerpoint maakt of een script schrijft. De basisvakken waren echt geïntegreerd in het project.”

 

Bij LOB gaat het om betekenisvolle ervaringen. Maken jullie daar ook gebruik van in nieuwe leeromgevingen?
Jorik: “Je kunt een alternatief bedenken voor het klaslokaal. Ik heb bijvoorbeeld een keer een dag lesgegeven in een weiland. Met strobalen hadden we een lokaal afgezet, en er kwamen gastdocenten uit ons netwerk die lessen gaven in onder meer sport en spel, en dans en drama.”
Sander: “Bij de inspiratiesessies voor studenten gebruiken we VR-brillen. Dan loop je over een houten plank die gewoon op de grond ligt, maar het lijkt alsof je de Grand Canyon oversteekt, of over een plank tussen twee wolkenkrabbers doorloopt. Je doet iets dat eng is, je waagt letterlijk een nieuwe stap, maar je kunt erop vertrouwen dat het lukt. Normaalgesproken wéét je dat ook wel, maar op deze manier ondervind je het ook echt aan den lijve.”

 

Hebben jullie een wens voor de komende tijd, als het gaat om LOB en de Netwerkplaats?

Jorik: “Ik zou het mooi vinden als leerkrachten opener gingen kijken naar de verschillende manieren waarop kinderen leren, binnen en buiten het klaslokaal. Leren hoeft ook niet altijd leuk te zijn of goed te gaan. Door te variëren krijg je verbreding en verdieping.”
Marij: “Ik hoop dat er in het hbo-curriculum meer ruimte en aandacht komt voor innovatie en ondernemerschap. Er zijn nu aparte opleidingen over innovatie, maar die vernieuwing zit in alle sectoren, in de zorg, in de techniek, in de landbouw. De veranderingen gaan zo snel, het zou fijn zijn als we dat meer omarmen en erin meegaan, zodat we studenten goed voor kunnen bereiden op de arbeidsmarkt.”
Sander: “Ik zou het mooi vinden als we naar een samenleving gingen waarin iedereen van en met elkaar leerde. Iemand die met pensioen is, kan een geweldige buddy zijn van een jongere – niet alleen op inhoudelijk vlak, maar ook als het gaat om persoonlijke groei.”

 

Wat leren jullie zelf van de Netwerkplaats?

Marij: “Ik ben me steeds bewuster van de kracht van ons netwerk. Dat netwerk moeten we laten groeien om aan het onderwijs en ondernemers iets te kunnen bieden. Hoe sterker de verbindingen die we leggen, hoe sterker het netwerk.”
Sander: “Ik leer steeds meer dat je in een complexe wereld dicht bij jezelf moet blijven. De wereld is te complex om te doorgronden. Zoals tijdens de coronaperiode vaak werd gezegd: ‘We moeten met 10% van de inzichten 100% van de keuzes maken.’ Daarvoor is vertrouwen nodig. Vertrouwen leren hebben in de ander én in jezelf, daar wil ik graag aan bijdragen.”
Jorik: “Door het vertrouwen van de Netwerkplaats heb ik geleerd om aan de slag te gaan met ideeën die ik anders misschien wel bedenk, maar niet uitspreek. Door de positieve feedback ga je net de drempel over om het ook daadwerkelijk te gaan dóen. Daardoor kom je weer met nieuwe mensen in aanraking en dat is ook het startschot voor nieuwe leermomenten.”

 

Dan zijn we afgeleid: een levensgrote robothond komt de ruimte binnen, met zijn ‘baasje’ met de afstandsbediening erachteraan. De hond draait een rondje en lijkt nieuwsgierig om zich heen te kijken.

 

Gaan jullie daar ook iets mee doen, met die robothond?

Jorik en Marij schieten in de lach: “Ernaar kijken en ons verwonderen!” Sander: “Dat is misschien wel het mooiste wat we doen in de Netwerkplaats. Beginnen met verwondering, en van daaruit mensen met elkaar verbinden.”

________________________________________

Meer informatie

De Netwerkplaats: www.denetwerkplaats.nl

Lees hier een eerder interview met Sander Berendsen over hoe leerlingen en studenten beter (en zinvoller!) kunnen leren reflecteren of download gratis zijn boek ‘Leren van verhalen’

________________________________________

Tekst Anne Wesseling Fotografie Hetty van Oijen